Pelancongan Budaya di Malaysia : Membina Konsepnya

Pelancongan Budaya di Malaysia : Membina Konsepnya

Tajuk jurnal Pelancongan Budaya di Malaysia : Membina Konsepnya sebagai bahan rumusan. Jurnal ini merupakan sumber Jurnal Pendidikan Bahasa Melayu ditulis oleh Mohamed Anwar Omar Din dan Zulayti Bin Zakaria Universiti Putra Malaysia yang diterbitkan pada tahun 2011.

            Pembentukan konsep pelancongan budaya di Malaysia menggunakan sumber utama iaitu Akta Industri Pelancongan 1992 sebagai rujukan utama jurnal. Sumber utama ini digunakan bagi mencadangkan definisi pelancongan budaya yang di lihat dari aspek permintaan dan penawaran seterusnya cara mengklasifikasikan produk budaya.

            Secara konseptual, konsep pelancongan budaya amat sukar untuk dijelaskan dan masih belum menemui baku mengenai konsep pelancongan budaya. Kesukaran mendefinisikan konsep budaya menimbulkan masalah pada persoalan akar perkataan tersebut kerana konsep budaya itu sendiri mempunyai pelbagai makna mengikut keadaan. Pelbagai pendapat sarjana seperti Richards, Kroeber dan Kluckhohn, Hughes telah mengemukakan pendapat sendiri berdasarkan buku dan tafsiran mereka dan akhirnya mempunyai pendapat yang sama dalam mendefinisikan konsep budaya.  Selain itu, menurut Smith (2003), beliau telah membuat semakan khusus tentang isu-isu dalam pelancongan budaya bagi memperoleh sesuatu konsep pelancongan budaya yang lebih tepat. Hal ini demikian kerana isu-isu dalam pelancongan dapat melakarkan sesuatu konsep apabila mengkaji lebih mendapat mengenai situasi dan konflik dalam pelancongan budaya.

            Masalah ini timbul apabila pakar penyelidik dan ahli sarjana membuat satu konsep berdasarkan kelebihan dan kepakaran masing-masing sehingga kini tiada definisi yang mutlak dalam konsep pelancongan budaya. Tambahan pula, kesukaran untuk menjelaskan definisi konsep pelancongan budaya adalah suatu fenomena yang wujud menjadi faktor utama di Malaysia. Ini jelas menunjukkan faktor permintaan dan penawaran mempengaruhi pembinaan pendefinisian konsep pelancongan budaya dalam konteks Malaysia.

            Seterusnya, konsep pelancongan budaya dalam dunia akademik telah membantu membina konsep pelancongan budaya oleh Lord 1999, Hughes 1996, Richards 2003, dan Howe 2005. Menurut Howe (2005), berdasarkan literatur yang telah dilakukan didapati antara tulisan-tulisan penting mengenai konsep pelancongan budaya dan menjadi rujukan utama dalam pengajian pelancongan pada hari ini oleh Velene Smith (1989), Richards (1996), Pichard (1993), Jafari (1992), McIntoch (1995) dan McKercher dan Cos(2002). Pada hari ini, pebagai pihak telah merujuk konsep pelancongan budaya berasakan definisi yang telah diberikan oleh UNWTO (United Nations World Tourism Organization). Pertubuhan pelancongan sedunia ini mengutamakan dua paras definisi pelancongan budaya iaitu definisi sempit (narrow definition) dan definisi luas (wide definition).

            Selain itu, definisi pelancongan budaya dalam konteks Malaysia digunakan mengikut kesesuaian dengan keadaan serta keperluan tertentu oleh sesuatu pihak. Hal ini demikian kerana keperluan-keperluan itu bergantung pada sudut pandangan, perspektif, perkara, isu yang ini diperkatakan atau dikaji. Setelah sekian lama melaksanakan penyelidikan dalam bidang pelancongan di Malaysia, satu rumusan telah di lakukan bahawa sumber rujukan paling utama untuk mendefinisikan pelancongan budaya di Malaysia adalah Akta Industri Pelancongan 1992.

            Aplikasi definisi pelancongan budaya digunakan bagi mendapatkan penjelasan untuk membantu para pengkaji, perancangan dan penggubalan dasar pembangunan memperoleh gambaran tentang definisi pelancongan budaya di Malaysia. Selain itu, penegasan konsep dilakukan selari dengan definisi-definisi dalam dunia akademik, definisi pelancongan budaya di Malaysia mestilah dilihat daripada sudut  utama iaitu permintaan dan penawaran. Hal ini demikian kerana konsep permintaan dan penawaran sendiri mempunyai makna yang berbeza mengikut keadaan dan situasi tertentu. Menurut Akta Warisan Kebangsaan 2005, aspek-aspek budaya terbahagi kepada dua bentuk iaitu budaya ketara dan budaya tak ketara. Sebaliknya, dalam dunia akademik, perkara-perkara tersebut dianggap terdiri daripada aspek-aspek budaya ekspresif iaitu amalan kehidupan seharian dan kegiatan bersenggang. Hal ini demikian kerana sungguh luas makna budaya dalam kehidupan sehari di Malaysia.

            Merunut Kadir Haji Din (1997) secara keseluruhannya produk budaya dalam pelancongan boleh diklasifikasikan dalam dua bentuk iaitu budaya –dipentaskan dan budaya di belakang tabir. Namun begitu, kajian ini didapati terdapat datu lagi bentuk produk dengan kelas tersendiri iaitu warisan peninggalan lama. Pengkelasan ini adalah istilah teknikal yang bermaksud sebarang bentuk budaya sama ada dalam bentuk ketara mahupun tidak ketara. Ini jelas menunjukkan pelbagai pendapat yang dikemukakan oleh ahli pengkaji dan sarjana dalam mendefinikasikan konsep pelancongan budaya di Malaysia. Namun begitu, setiap pendefinisian boleh diterima dan di gunakan mengikut keadaan dan persekitaran yang tertentu.

Rumusan

            Secara keseluruhannya, konsep pelancongan budaya adalah masih baru walaupun kegiatan pelancongan ini telah wujud sekian lama di Malaysia. Hal ini demikian kerana konsep tersebut baru ditemui dalam dunia akademik pada tahun 19980-an. Hasil daripada rujukan sumber utama yang asal iaitu Akta Industri Pelancongan 1992 definisi pelancongan budaya dalam konteks Malaysia di cadangkan dan di ketengahkan. Berdasarkan Akta tersebut, cadangan definisi pelancongan budaya dalam konteks Malaysia dapat didefinisikan dalam dua sudut. Sudut pertama adalah jika dilihat daripada sudut permintaan, pelancongan budaya dapat didefinisikan sebagai pelancongan yang bercirikan oleh kecenderungan para pelancong dengan tujuan keseronokan, kebudayaan, agama, melawat rakan, pengajian atau penyelidikan dan apa sahaja maksud yang tidak berhubungan dengan sesuatu pekerjaan yang mendapat saraan daripada tempat dilawati. Sudut kedua pula, jika dilihat daripada sudut penawaran iaitu produk, pelancongan budaya dapat didefinisikan sebagai pelancongan bercirikan oleh penawaran restoran, pusat tarikan pelancong dan institusi budaya serta pembuatan dan jualan cenderamata. Hal ini jelas menunjukkan kedua-dua pengertian dalam konsep permintaan dan penawaran daripada sudut pelancongan budaya. Keadaan sedemikian dicadangkan merupakan salah satu cara untuk memudahkan penyelidikan dalam pelancongan ialah mengklasifikasikan aspek-aspek budaya dalam tiga kelompok iaitu budaya-dipentaskan, warisan peninggalan lama dan budaya-di belakang tabir. Ini jelas menunjukkan konsep pelancongan budaya dapat didefinisikan mengikut keadaan dan persekitaran yang bersesuaian.